Od Wełtawy do Ziemi Izraela

 

Słuchałam kiedyś utworu „Wełtawa” B. Smetany i w pewnym momencie zaskoczył mnie w nim jeden fragment (na nagraniu w 1,18min)

 

Linia melodyczna jest bardzo charakterystyczna i w głowie zadzwoniło mi: „Gdzieś już to słyszałam”.  Nie będę teraz opisywać poszukiwań internetowych (YT, Wikipedie), dość, że dotarłam do informacji, dotyczącej  moich „skojarzeń”. Motyw ten występuje w wielu utworach. Jest on mniej lub bardziej wyrazisty.

Najbardziej wybrzmiewa w hymnie Izraela „Hatikwie”. Wybrałam dłuższą wersję, a na clipie przedstawione jest piękno Izraela.

 

"Hatikwa" to najpiękniejszy hymn państwowy, jaki słyszałam i jedna z najpiękniejszych (według mnie) pieśni żydowskich.

„Melodia hymnu opiera się na tym samym motywie melodycznym co XVI-wieczna włoska pieśń "La Mantowana". Jej najwcześniejsza edycja w druku pochodzi z początku XVII wieku, pod tytułem "Ballo di Mantowa". Melodia ta była bardzo popularna w Europie z epoki Renesansu. Pojawia się jako hiszpański hymn "Virgen de la Cueva", sefardyjska melodia do modlitwy Hallel, pieśń ludowa jidysz "Modlitwa za Rosę", polska pieśń ludowa "Pod Krakowem", szwedzka pieśń ludowa i ukraińska "Katarzyna Kucherjawa". Na tym samym motywie melodycznym oparty jest poemat "Wełtawa" Bedřicha Smetany, skomponowany w 1874. Piosenka, jak twierdził sam Smetana, jest szwedzkiego pochodzenia, ale użył jej, jako że charakterem odpowiadała czeskiej muzyce ludowej. W większości opracowań dotyczących pochodzenia omawianego motywu melodycznego podaje się, że melodia jest mołdawska. Wiąże się to prawdopodobnie z tym, że "Wełtawa" znana jest pod drugą nazwą – niemiecką "Moldau" (czyli Mołdawia, która nic wspólnego z Mołdawią jako krajem nie ma). Mołdawski rodowód piosenki uprawdopodobniało pochodzenie twórcy melodii Hatikwy Cohena, który był imigrantem z Mołdawii. Skąd Cohen znał tę melodię – jej pierwowzór, czy jako motyw Wełtawy, nie wiadomo.”

Hatikwa (hebr. הַתִּקְוָה, HaTikva(h) – Nadzieja; arab. هاتكفا) jest hymnem państwowym Izraela. Hymn został napisany przez Naftalego Herca Imbera, świeckiego galicyjskiego Żyda, który w 1882 wyemigrował do Palestyny. Treścią słów hymnu jest "nadzieja", syjonistyczne pragnienie utworzenia państwa żydowskiego w Ziemi Izraela. Jest to jeden z nielicznych hymnów państwowych napisanych w tonacji molowej.

Tekst poematu napisał w 1878 świecki Żyd Naftali Herc Imber, pochodzący z rodziny chasydów ze Złoczowa w Galicji. Ten dziewięciu zwrotkowy wiersz nazwał Tikvatenu (Nasza Nadzieja). Wyrażał on jego uczucia i myśli powstałe na skutek budowy jednego z pierwszych żydowskich osiedli Petach Tikwa w Palestynie. Wiersz został opublikowany drukiem w 1886 w zbiorze wierszy Imbera pod tytułem "Barkai" (hebr. ברקאי, Gwiazda poranna). Kilka lat później wiersz został przyjęty jako hymn ruchu syjonistycznego Chowewej Syjon. Pieśń zyskała dużą popularność wśród żydowskich osadników w Palestynie.

Podczas I Kongresu Syjonistycznego w Bazylei w 1897 stała się hymnem Światowej Organizacji Syjonistycznej. Muzykę, opartą na motywach melodii ludowej, ułożył Samuel Cohen, imigrant z Mołdawii. Później słowa pieśni poprawili osadnicy z Riszon le- Cijjon. Gdy w 1948 proklamowano powstanie państwa Izrael, pieśń Hatikwa została nieoficjalnym hymnem państwowym. Dopiero w listopadzie 2004 roku Kneset uchwalił Prawo o Hymnie i Herbie Państwowym, które usankcjonowało pieśń Hatikwa jako oficjalny hymn państwowy Izraela.

We współczesnej interpretacji tekst hymnu obejmuje tylko pierwszą zwrotkę i refren pierwotnego wiersza. Najważniejszą treścią pozostałych zwrotek jest nadzieja utworzenia niezawisłego i wolnego państwa w Ziemi Izraela.

W języku hebrajskim słowo tikwa ma szersze znaczenie niż nadzieja, oznacza rodzaj więzi. W jej rozumieniu sznur trzymany przez Boga wiąże z Jerozolimą Żydów rozproszonych po całym świecie. Bóg, rozżarzając węgielki w sercu każdego Żyda, rozpala ich żar w płomienie. Powrót Żydów do kraju to powrót do miejsca, które Bóg nazwał Swoją ziemią i ich ziemią.

 Aktualny tekst hymnu (pierwsza zwrotka i poprawiony refren)

Dopóki w naszych dusz głębinie,
Serce żydowskie żywo bije,
Oko ku wschodowi się obraca,
I do Syjonu wciąż powraca.

Nadzieja nasza nie zginie,
Wszak dwa tysiące lat przetrwała,
Być narodem wolnym w swojej krainie,
W kraju Syjonu i Jerozolimy 

Inne tłumaczenie

Jak długo w sercu tętni krew,
Dusza żydowska życiem drga,
I w stronę Wschodu, hen, się rwie,
Wzrok do Syjonu biegnie bram.

Tak ufność w nas nie zaginie,
Nadzieja dwóch tysiącleci,
Wolnym lud będzie w własnej krainie,
W Syjońskiej ziemi, w Jerozolimie 

Poniżej „Ballo di  Mantova”, która jako motyw przewodni pojawia się w wyżej wymienionych utworach i poemat B. Smetany Wełtawa, w którym jest on bardzo wyrazisty. I jeszcze E. Griega Pieśń Solweig’y- przepiękna nastrojowa melodia z tym samym motywem. Jest on również, choć już nie tak wyraźny, wpleciony w melodię hymnu hiszpańskiego

 I na koniec utwór Griega "Pieśń Solveigi", w którym również występuje ten motyw.

PS. Szukałam na YT i w Internecie wszystkich wymienionych piosenek z tym motywem, ale otwierały się ciągle  odnośniki do izraelskiego hymnu. Np. kiedy wklepałam hasło "Katarzyna Kucherjawa- ukraińska pieśń, dostałam przekierowanie na hymn „Nasza nadzieja”.

 Na podstawie: https://pl.wikipedia.org/wiki/Hymn_Izraela