Róża- jej symbolika chrześcijańska.

 

Od razu zaznaczam- nie jestem specjalistą od symboliki chrześcijańskiej, patrząc na różne symbole i znaki w KK oraz w Kościele luterańskim, nie miałam potrzeby ich „rozgryzać”. Dlatego do pewnych informacji o nich dotarłam dopiero teraz i są dla mnie nowością. Tak było z historią róży w herbie Starej Vsi nad Ondřejnicí.

 Przygotowując post o pałacu w tej miejscowości, zastanawiałam się, skąd w jej herbie znalazła się żółta róża- róża tak bardzo podobna do róży Tudorów oraz róży Lancasterów i na dodatek róży Yorków.

 Sugestia P.Kanalii, że może ona mieć związek z daleką Japonią, pchnęła mnie do dalszych poszukiwań początków tego znaku, umieszczanego na herbach.

Najpierw przypomniałam sobie historię wojny dwóch róż, wojny między Tudorami i Lancasterami.  Jedni posługiwali się symbolem białej róży, drudzy czerwonej.*

Po zawarciu pokoju, z dwóch  różanych symboli utworzono jeden- dwukolorowa róża stała się charakterystycznym znakiem Wielkiej Brytanii.

Wniosek- róża już istniała w  XV wieku, a pewnie i wcześniej.

Kliknęłam w wyszukiwarkę hasło- róża w herbach europejskich- otworzyły mi się strony z informacjami- Róża Lutra oraz obrazy herbów, różnych miejscowości, z różą.

Zaczęłam od informacji o Róży Lutra. 

" Róża Lutrowa została zaprojektowana i opisana przez wittenberskiego Reformatora. W liście z 8 czerwca 1530 roku do Lazarusa Sprenglera Doktor Marcin pisze: „Widoczny znak mojej teologii. Pierwszy ma być krzyż - czarny, na tle serca. (...) Serce ma być umieszczone w środku białej róży, pokazywać co przynosi radość, pociechę i ukojenie w wierze (...) Dlatego róża powinna być biała, a nie czerwona, ponieważ kolor biały jest kolorem duchów i wszystkich aniołów. Róża ta znajduje się na błękitnym polu, jako że taka radość ducha i nadzieja oznacza początek radości niebiańskiej w przyszłości. Wokół tego pola umieszczony jest złoty pierścień, ponieważ taka błogość w niebie trwa wiecznie i nie ma końca i kosztowna jest ponad wszelką radość i dobra, tak jak złoto jest najkosztowniejszym metalem szlachetnym.” (WA BR 5, 1628, 4-21). Symbol ten tkwi głęboko w protestanckiej teologii łaski płynącej z Ofiary na Krzyżu."

 

Luter wzorował się na róży z herby rodowego, który ponoć był umieszczony na ścianie jego rodzinnego domu w Mansfeld. inna wersja mówi, że inspirował się różami, widniejącymi na witrażu w kościele, w  Erfurcie. 

 Wprawdzie dotarłam do zdjęcia rodzinnego domu Lutra, ale nie dotarłam do herbu rodowego jego ojca.

Róża Lutra widnieje na wielu herbach miejskich, szczególnie w Niemczech. Jest też używana, w różnych wariantach, jako znak tradycji reformy luterańskiej oraz jako emblemat poszczególnych kościołów luterańskich w różnych państwach, w tym Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w Polsce.

 No dobrze, czyli mamy ten sam kształt róży w trzech, jakże odległych od siebie, miejscach. Przy czym Stara Ves nad Ondřejnicí otrzymała herb dużo wcześniej przed reformacją, nadał go biskup katolicki.

Szukamy dalej- wiem już, że znak róży ma jakiś związek z Kościołem i wtedy do mnie dotarło- Luter przecież wychował się w domu katolickim, nim stworzył własny Kościół, był katolikiem, zatem Róża to znak katolicki, chrześcijański.

Niby proste, prawda, ale dla osoby niewierzącej, nie znającej symboliki kościelnej, wcale nie. I wtedy zaczęły mi wskakiwać skojarzenia jak puzzle- różaniec, koła różańcowe itp.

Szukam- symbol róży w chrześcijaństwie i mam.

" W kulturze chrześcijańskiej czerwone kwiaty róży były znakiem krwi przelanej na krzyżu przez Chrystusa, choć w tym wypadku najczęściej była to czerwona róża o pięciu płatkach, co dodatkowo miało nawiązywać do pięciu ran Chrystusa. Cierpienie Chrystusa wypływało z miłości do człowieka, dlatego róża stała się symbolem czystej miłości. Do dziś zachował się zwyczaj ukazywania wiernym przez papieża w czwartą niedzielę wielkiego postu, złotej róży będącej symbolem męki i zmartwychwstania Chrystusa, która to róża zostaje ofiarowana przez papieża wybranej osobie zasłużonej dla Kościoła[13].

Róża biała natomiast, może być znakiem czystości i niewinności. W symbolice chrześcijańskiej biała róża stała się głównie symbolem Maryi Dziewicy. Maryja nazywana była „Różą bez kolców”, co miało sugerować jej niepokalane poczęcie[14]; „Różą Syjonu” co odnosiło się do pochodzenia Maryi z narodu wybranego, którego była najpiękniejszą różą lub „Różą duchowną”[15]. Róża jako symbol czystości stała się atrybutem wielu świętych na przykład św. Katarzyny, św. Róży z Limy, św. Franciszka z Asyżu czy św. Teresy. Według jednej z legend łzy pokutującej Marii Magdaleny spadły na czerwone kwiaty róż, które w tym samym momencie przybrały barwę białą – symbol czystości. Tym samym Maria Magdalena otrzymała znak, że dotychczasowe winy zostały jej przebaczone. Biała róża może być więc nie tylko symbolem czystości cielesnej ale i duchowej. W wieńcach białych róż przedstawiano także niekiedy anioły, jako duchy czyste i bez skazy obcujące z Bogiem w raju. W wiekach średnich jedynie dziewice miały prawo do tego by zdobić skronie wiankiem z róż[16]."

I jeszcze:

" Warto też wspomnieć o mniej być może znanym znaczeniu symbolicznym róży. W starożytnym Rzymie był ona bowiem symbolem milczenia. Według legendy Kupidyn przekupił różą Harpokratesa, boga milczenia by ten nie rozpowiadał o miłosnych uniesieniach Wenery[17]. Wieniec różany wieszano w pobliżu stołu, przy którym biesiadowano aby przypominał o potrzebie zachowania milczenia na temat nieobecnych przy stole. Symbol ten umieszczany był także w winiarniach lub salach obrad jako znak dyskrecji. Róża oznaczała także zachowanie tajemnicy. Do dziś funkcjonuje zwrot sub rosa oznaczający mówienie czegoś w tajemnicy[18]. W symbolice chrześcijańskiej róża także zachowała to znaczenie. Można spotkać konfesjonały zdobione różami co ma nawiązywać do tajemnicy spowiedzi[19]."

Róża w tym kształcie (i nie tylko) jest ściśle związana z chrześcijaństwem.  Symbolika róży jest różna, ale ja głównie skupiłam się na róży herbowej, róży, która ma pięć płatków i oznacza w chrześcijaństwie mękę pańską. To róża czerwona. Z biegiem wieków, na herbach róża zmieniała kolor ( głównie na biały lub złoty), ale zawsze była związana z chrześcijaństwem.

Herbów**, na których były czerwone pięciopłatkowe róże, jest tak wiele, ponieważ powstawały głównie w czasach, kiedy przez Europę dumnie kroczyło chrześcijaństwo- nowa wiara (nowy Kościół). Czechy, Morawy, ziemie późniejszej Słowacji- przecież to kraje, w których krzewiło się chrześcijaństwo już we wczesnym średniowieczu. Prawdopodobnie wraz z przyjęciem nowej wiary, szlachcic zaznaczał ten fakt symbolicznie w swoim herbie, a w herbach miejscowości  symbole te „nadawali” biskupi.

W Polsce róża występuje w herbie Poraj (oraz w wielu herbach szlacheckich, miejskich i powiatów), a ród ten obejmuje 200 gałęzi z herbami. Jest to ponoć najstarszy herb polski. Historia herbu Poraj nawiązuje do wczesnego chrześcijaństwa na ziemiach morawskich i polskich.

"Herb z przełomu X wieku i XI wieku^[6]. Nazwę tradycja wywodzi od Poraja, syna księcia czeskiego Sławnika i brata świętego Wojciecha, protoplasty tego rodu w Polsce. Miał on przybyć wraz z orszakiem Dąbrówki i osiąść w Wielkopolsce. Według legend herbowych synowie Sławnika mieli w herbie róże, każdy w innym kolorze^[7].

Duże podobieństwo wykazuje tu czeska legenda o Panach z Różą (czes. Páni z Růže), dotycząca rodu Vitkowców i pochodzących od nich pięciu rodów z różą w herbie (panowie z Hradce, z Krumlova, z Rožmberka, z Landštejna, ze Stráže a Ústí)^{[potrzebny przypis]}.

Najwcześniejsze źródło heraldyczne wymieniające herb to datowane na lata 1464–1480 Insignia seu clenodia Regis et Regni Poloniae polskiego historyka Jana Długosza. Zapisuje on informacje o pochodzeniu herbu od czeskiego rodu Sławnikowców wśród 71 najstarszych polskich herbów szlacheckich"

 

Nurtowało mnie, dlaczego róża w Starej Vsi nad Ondřejnicí, ma kolor żółty/złoty.

I tu znalazłam wyjaśnienie, chociaż nie bardzo jestem przekonana, że o to chodziło:

 "Złota róża – symbol osiągnięcia doskonałego – ofiarowywana przez papieży osobom zasłużonym dla katolicyzmu w czwartą niedzielę wielkiego postu." Tylko, że papież wręczał dosłownie złota różę- czyli złoty kwiat, a tu mamy do czynienia ze znakiem w kolorze złotym.

Róża papieska
 

Inne wytłumaczenie:

"Róża w kolorze żółtym – optymistyczne wiadomości, myśli, przyjaźń, dobry nastrój, życzenia dobrego samopoczucia. Jest symbolem zazdrości ale także radości, przyjaźni, romansu oraz opieki. Żółty jest kolorem, który wyraża słowa „troszczę się” albo „pamiętam”.
We wschodnich kulturach oznacza: moc, radość, mądrość.
W kulturze europejskiej symbolizuje szczęście i wolność.
W krajach bliskiego wschodu jest symbolem rozwodu.
W czasach wiktoriańskich w Anglii symbolizowała zazdrość.
W wielu krajach kojarzona negatywnie. Mówi się, że żółte róże są nieszczere, gdyż oznaczają zazdrość i niewierność, a także oszustwo. Obecnie często uznawana za symbol uczuć platonicznych."

Nie wydaje mi się, że i to tłumaczenie dotyczyło koloru róży na herbie Starej Vsi nad Ondřejnicí. Najprościej było by tam pojechać i zapytać wójta, ale czy to jest aż tak ważne? 

Ważne, że przy okazji poszukiwania informacji na temat, skąd się taki herb wziął, uzyskałam kolejną fajną wiedzę.

*"Wojna Dwóch Róż, ang. Wars of the Roses, cykl wojen domowych 1455–85 o tron Anglii między dwiema liniami dynastii Plantagenetów: Lancasterami (w herbie czerwona róża) i Yorkami (biała róża).

Nie stanowiła ciągłego konfliktu, lecz kilka odrębnych kampanii toczonych przez wielkie rody feudalne, rywalizujące o wpływy w królestwie (1455, 1460–61, 1470–71, 1485); wszczęta 1455 przez Ryszarda, ks. Yorku przeciw Henrykowi VI Lancasterowi; 1461 syn Ryszarda zdobył koronę jako Edward IV, a 1470–71 odparł próbę powrotu Henryka VI na tron; 1485 spadkobierca praw Lancasterów, Henryk z rodu Tudorów (Henryk VII), pokonał pod Bosworth Ryszarda III z Yorków (poległ w bitwie); walki dotknęły gł. możnowładztwo (wielu poległych lub wymordowanych, częste konfiskaty ziem), umożliwiając wzrost roli rycerstwa (gentry) i miast oraz wzmocnienie władzy król. za panowania Tudorów."

 

** "Róża jest częstym motywem w heraldyce, a jeszcze częstszym w falerystyce. Nie posiada łodygi, chyba że jest uwzględniona w opisie herbu. Powinna posiadać pięć płatków, jednak można spotkać wersje z czterema lub sześcioma^[1]. Domyślnie liście posiadają kolor zielony, a punkt centralny róży złoty. O tynkturze róży decyduje kolor jej płatków. Może zajmować całą tarczę lub jej pole, ale często układa się je po trzy, np. dwie u góry i jedna na dole^[2]. Występują również róże koronowane^[1]

W herbach może występować więcej niż jedna róża (najczęściej trzy). W przypadku dwóch róż na górze i jednej na dole (rys. 1), opis herbu wygląda następująco: W polu srebrnym trzy czerwone róże: 2,1^[2].

Tarcza może być również usiana różami (rys. 2). Wtedy blazon wygląda następująco: Srebrna tarcza usiana różami"

 Źródła

 https://pl.wikipedia.org/wiki/Poraj_(herb_szlachecki)

 https://wszystkiesymbole.pl/roza-lutra/

https://pl.wikipedia.org/wiki/R%C3%B3%C5%BCa_Lutra 

https://thedesigner.se/symbolikia-rozy/

 https://www.facebook.com/ksiazka2017/posts/352143351825176/?paipv=0&eav=AfbHgiSrycKzOXFgn_o9tRejJbPk-O6euKDM01cbGEnQ-ySqJ2MdkLJXRmfwkaH0AJg&_rdr

  https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/wojna-Dwoch-Roz;3997457.html

https://heraldyka.fandom.com/wiki/R%C3%B3%C5%BCa