Cieszyńskie (niektóre) kamienice- domy o bogatej historii.

Na spotkanie szliśmy skrótem- wąską uliczką, która nosi nazwę adekwatną do nachylenia- Stroma.  Kończy się ona bramą- podcieniem. 

 Z lewej strony dobudowany nowoczesny budynek Książnicy Cieszyńskiej

Fragment kamieniczki, którą mijaliśmy

Z bramy wychodzi się na ulicę Menniczą. Brama należy do kamienicy o bogatej historii.

"Jerzy Fryderyk wolny baron Bludowski z Błędowic, Joanna Sydonia hrabianka Collona. Zbudowany w 1719 roku. Bóg w Trójcy jedyny niech będzie opiekunem wszystkich wchodzących i wychodzących. Taki napis w języku łacińskim znajdujemy na tablicy, umieszczonej na wysokości II piętra kamienicy o neobarokowej elewacji. Być może, założona już pod koniec XIII w. wieku mennica książęca miała tu swoją siedzibę aż do połowy XVII w. Przez jakiś czas kamienicę zajmowali jezuici, którą w 1704 r. nabył baron Jerzy Fryderyk Bludowski, nadając jej przybliżony do obecnego kształt. Jerzy Fryderyk Bludowski (1655 - 1730), właściciel kilku wsi w północnej części księstwa cieszyńskiego był jednym z głównych orędowników zabiegających o zezwolenie na budowę kościoła ewangelickiego w Cieszynie, kolatorem i kuratorem kościoła Jezusowego. Jego zbiory biblioteczne dały początek Bibliotece Zborowej. Dziś, dawna kamienica Bludowskich, pięknie odnowiona i połączona z nowoczesnym pawilonem, jest od 2002 r. siedzibą Książnicy Cieszyńskiej, placówki o statucie naukowym, w której zbiorach znajduje się 130 000 tomów dzieł, począwszy od rękopisów i starodruków po wydawnictwa współczesne."

 A tu herb i napis wmurowany w ścianę kamienicy.

Tak kamienica wyglądała w 1900 roku. Skwer przed teatrem był zwykłym placem.

 A tak w latach 20.

Kiedy wychodzimy na ulicę Menniczą, mamy przed sobą ładny skwer, na którym odbywają się spotkania różnego typu, a za nim jest budynek teatru.

Cieszyn jest bardzo starym miastem, dlatego mnóstwo w nim kamienic godnych uwagi. Wprawdzie miasto strawił dwukrotnie pożar, ale bardzo szybko zostało odbudowane. W miejsce niskiej zabudowy, powstały piękne kamienice, których właścicielami byli kupcy oraz bogaci rzemieślnicy, a także mieszczaństwo, które miało również wiejskie majątki.

A jak już mowa o Cieszynie, to warto wspomnieć skąd pochodzi jego nazwa. Otóż w ogólnym mniemaniu, nazwa „Cieszyn” pochodzi od słowa cieszyć się. I krąży legenda, że w miejscu, gdzie stoi stara studnia, spotkali się trzej bracia- Lech, Mieszko oraz Cieszko. Spotkanie tak ucieszyło braci, że miejsce nazwano „Cieszyn”. I teraz jest pytanie- kiedy w języku polskim pojawiło się słowo cieszyć się, bo w staropolskim używano raczej słowa radować się.

Skąd, zatem, wzięła się ta historia o powstaniu nazwy miasta? Otóż:

 „Urzędnik z Ratusza z okazji 1200. rocznicy założenia miasta wymyśla nowe podanie o założeniu Cieszyna. Niemożliwe? Dwieście lat temu taka sztuka się udała!

Urzędnik ten nazywał się Alojzy Kaufmann. Pochodził z Widnawy, skończył gimnazjum w Cieszynie i studia prawnicze w Pradze. W 1804 roku powrócił nad Olzę i zaczął pracować w miejskich władzach. Załatwił dla Cieszyna nocne oświetlenie, zorganizował amatorską grupę teatralną (dochód z niej był przeznaczony na cele charytatywne) i bezskutecznie starał się o budowę pomnika Leopolda Jana Szersznika.

Trzech braci kontra książę
W 1810 roku Alojzy Kaufmann brał udział w organizacji uroczystości związanych z 1000. rocznicą legendarnego założenia miasta. W kronikach z tego okresu i wcześniejszych nie znajdziemy nigdzie informacji, że Cieszyn założyło trzech braci. Założycielem był książę Cieszymir (albo Kazimierz) – i tyle.

Po raz pierwszy publicznie wersję z trzema braćmi Kaufmann opowiedział w 1817 roku, kiedy Cieszyn odwiedził cesarz Franciszek I. Kilka lat później uwiecznił ją w swojej „Kronice miasta Cieszyna", pisząc, że było to „podanie ludowe”.

Warto dodać, że Alojzy Kaufmann od roku 1814 przez 33 (!) lata sprawował urząd burmistrza, ustanawiając rekord wśród włodarzy miasta.”

A teraz o prawdopodobnym pochodzeniu nazwy miasta.

„Na długo przed tym zanim Alojzy Kaufmann, XIX-wieczny burmistrz cieszyński, wymyślił znaną wszystkim legendę o Trzech Braciach, którzy mieli się spotkać przy źródełku, i tak się cieszyć z tego spotkania, by później założyć w tym miejscu osadę nazwaną Cieszynem, kronikarze i historycy wymieniali tylko jednego mężczyznę jako założyciela Cieszyna. Miał na imię Cieszymir, był księciem i założył Cieszyn. No i w sumie tyle o nim wiemy, bo reszta plącze się nieco w odmętach historii i fantastyki.”

Z ulicy Menniczej wychodzimy na ulicę Głęboką.

Widok na ulicę, biegnącą w górę ku rynkowi. W oddali wieża Ratusza.

 

Fragment Głębokiej, biegnący od Menniczej do Zamkowej.W oddali Wieża Piastowska.  Bliżej Pomnik Ślązaczki na tle zamku.

 

Tu widok od strony ulicy Zamkowej. Pięknie widać, dlaczego ulica miała nazwę Głęboka.

Ulica Głęboka jest najstarszą, główną i najbardziej reprezentacyjną arterią Cieszyna..

„Już przed wiekami ukształtowały się w Cieszynie dwa ośrodki władzy: ważniejszy – książęcy - na Wzgórzu Zamkowym oraz podporządkowany mu przez długie wieki miejski, ulokowany w ratuszu na Rynku. Obydwa miejsca łączyła najważniejsza ulica w mieście, czyli dzisiejsza Głęboka, dawniej zwana Polską. Głęboką stała się, kiedy powierzchnia jezdni znalazła się sporo poniżej wejść do okolicznych kamienic. Dawną, niską i krytą gontami zabudowę miasta zniszczył katastrofalny pożar z końca XVIII wieku. Tylko na krótkim odcinku zachowały się domy z podcieniami, które kiedyś wyróżniały tę ulicę. W XIX wieku nabrała znaczenia – stała się reprezentacyjną arterią z najlepszymi hotelami, restauracjami, kawiarniami i zakładami usługowymi. Nosiła wówczas imię Arcyksiężnej Stefanii. Jej zabudowa pochodzi głównie z drugiej połowy XIX i początku XX wieku. Tylko kilka, skromniejszych zresztą budynków (numery 22, 24, 27), pochodzi z XVII lub XVIII stulecia.”

Ponieważ Cieszyn znam prawie od urodzenia, to pamiętam jeszcze czasy, kiedy ulica Głęboka nosiła nazwę Armii Czerwonej. Po transformacji, w latach 90. XX wieku, ulica odzyskała pierwotną nazwę i do teraz nosi nazwę Głęboka.

 Kamienice, którym zrobiłam zdjęcia, znajdują się w dolnym odcinku  ulicy, Głębokiej, od skrzyżowania z ulicą Menniczą do  ulicy Zamkowej

 

"Narożna kamienica przypisana była do dzielnicy Miasto z numerem konskrypcyjnym 217. Numer posesji był podwójny. Dla ówczesnej Kronprinzessin Stephaniestrasse był to nr 48 (w okresie międzywojnia zmieniony na nr 44), zaś dla Münzgasse nr 1. Budynek wzniesiono podług projektu Ludwiga Kametza w 1897 r., w miejscu wyburzonego obiektu, który jest widoczny na mapie katastralnej Cieszyna z 1836 r. pod nr 234. Ostatnim właścicielem był Wilhelm Berger - szewc. Właścicielem nowej kamienicy był również Wilhelm Berger i to aż do maja 1905 r., kiedy w drodze egzekucji majątkowej przeszła za 65 500 koron na własność cieszyńskiego budowniczego Ludwiga Kametza. W okresie międzywojnia była w posiadaniu Józefa i Marii Brzósków."

 

"Kamienica przypisana była do dzielnicy Miasto z numerem konskrypcyjnym 10. Numer posesji był 45. Obiekt został wzniesiony w 1904 r. przez Alberta Dostala dla Gustava Heuermanna - kupca i handlarza. Wcześniej w miejscu tym stał dom należący do rodziny Kendziur, która tradycyjnie trudniła się kuśnierstwem. Obiekt ten jest widoczny na mapie katastralnej Cieszyna z 1836 r. pod numerem 215. Do rodziny Heuermanna kamienica należała również w okresie międzywojnia. Edward Heuermann prowadził tu agencję Towarzystwa Ubezpieczeń "ORZEŁ"".

"Kamienica przypisana była do dzielnicy Miasto z numerem konskrypcyjnym 9. Numer posesji był 47. Budynek został wzniesiony w 1882 r. przez Frtitza Fuldę dla handlarza zbożem Markusa Feinera. Wcześniej w miejscu tym znajdował się jednokondygnacyjny dom Marii Bogel, który jest widoczny na mapie katastralnej Cieszyna z 1836 r. pod numerem 216. Przed 1885 r. kamienica przeszła na własność szewca Franza Schwehelki. W 1900 r. budynek nabył Anton Lewinski, który prowadził sklep z galanterią. W okresie międzywojnia kamienica nadal należała do Antoniego Lewinskiego."

"Kamienica przypisana była do dzielnicy Miasto z numerem konskrypcyjnym 359. Numer posesji był 49. Obiekt wzniósł w 1910 r. Josef Nossek na miejscu wyburzonego domu Silviusa Klimoscha erbena, gdzie m.in. znajdował się sklep ,,pod Angielką,, z towarami łokciowymi L.J.Barthy. Właścicielem nowej kamienicy była rodzina Lewinskich. W okresie międzywojnia należała po części do rodziny Lewinskich oraz Hildy Hulek"

"Kamienica przypisana była do dzielnicy Miasto z numerem konskrypcyjnym 221. Numer posesji był 56 (w okresie międzywojnia zmieniony na nr 52). Budynek wzniesiono w 1904 r. dla Gottfrieda Spacha i Josefa Nosska na miejscu poprzedniego budynku, który również należał do Gottfrieda Spacha. W okresie międzywojnia kamienica należał do Josefa Nosska - budowniczy."

Kamienica 54

" Kamienica przypisana była do dzielnicy Miasto z numerem konskrypcyjnym 222. Numer posesji był 58 (w okresie międzywojnia zmieniony na nr 54). Budynek wzniesiono w 1905 r. dla Charlotty Kohn na miejscu poprzedniego budynku, który również należał do powyższej osoby. W okresie międzywojnia budynek należał do rodziny Kohnów oraz siedmiu współwłaścicieli. W okresie PRLu rozpoczął tu działalność bar kawowy kat. III "Mocca".

Do barku "Mocca" latałam w czasach szkolnych. 

 Ponieważ partery kamienic są nieciekawe, robiłam niektórym zdjęcia tylko górnej elewacji.

 "Kamienica przypisana była do dzielnicy Miasto z numerem konskrypcyjnym 6. Numer posesji był 55. Budynek został wzniesiony w 1901 r. przez Johanna Schneidera dla Franza i Amalii Prochasków w miejscu wyburzonego domu Johanna Sochy. W okresie międzywojnia kamienica należała do Józefa Stańka."

 Czysta secesja.

"Kamienica przypisana była do dzielnicy Miasto z numerem konskrypcyjnym 226. Numer posesji był 66 (w okresie międzywojnia zmieniony na nr 62). Budynek wzniesiono w 1911 r. dla Eduarda i Anny Raschków na miejscu poprzedniego budynku, który również należał do powyższej rodziny. Eduard Raschka był aptekarzem, który otworzył własną aptekę nazywaną ,,Pod aniołem,, w maju 1880 r., w tym okresie właścicielem budynku był Kaschitchka. W okresie międzywojnia również należał do rodziny (spadkobiercy) Raschków. W latach 1870-1894 znajdował się tu foto-atelier Heinricha Jandaurka"

 "Kamienica przypisana była do dzielnicy Miasto z numerem konskrypcyjnym 5. Numer posesji był 57. Obiekt został wzniesiony w 1902 r. w miejscu wyburzonego domu Carla Zachela. Projekt oraz prace budowlane wykonał Albert Dostal. Właścicielem nowej kamienicy był Max Mandl - kupiec. W okresie międzywojnia budynek należał do Elżbiety Mandl. W przyziemiu mieści się najstarsza działająca nieprzerwanie pizzeria w Cieszynie (założona w roku 1980)."

Robiłam zdjęcia, przede wszystkim, odnowionym kamienicom. Kilka czeka na solidne remonty elewacji.

Skrzyżowanie ulic Głębokiej z Zamkową. Widok na most graniczny (Most Przyjaźni).

 Parę zdjęć mostu z minionych lat.

 

A ja pamiętam takie widoki szlabany, kolejki kilkukilometrowe, trzepanie po polskiej i po czeskiej stronie.

Piękna kamienica przy ulicy Zamkowej (przy moście)

O tej kamienicy znalazłam tylko informację, że przed wojną należała do Richarda Grünbauma.

I jeszcze klimatyczna kamieniczka na rogu Zamkowej i Głębokiej

 Na rogu bardzo długo funkcjonowała restauracja "Zamkowa". Całkiem niezłe jedzonko w niej dawali. Potem był tam ciuchland, teraz sklep z chińskim obuwiem. Obok piekarnia, w której można kupić nie tylko chleb, ale i różne ciasta, ciastka, ciasteczka.

Przed wojną kamieniczka wyglądała tak.

 "Narożna kamienica przypisana była do dzielnicy Miasto z numerem konskrypcyjnym 227. Numer posesji był podwójny, dla ówczesnej ul. Schlossgasse był to nr 10, zaś dla Kronprinzessin Stephaniestraße nr 68 (numery przypisano w 1892 r.). Obiekt potocznie nazywany "na Kajzarowcu" notowany jest od najstarszej Książki Adresowej Cieszyna z 1874 r., gdzie ówczesnym właścicielem był Laurenz Jurnitschek (pisany też Jurniczek). Od około 1881 r. obiekt przeszedł na własność Caroliny i Ottilii Jurnitschek. Do ponownej zmiany doszło przed 1894 r., kiedy nabyta została przez Adama Siwego. W 1905 r. kamienica należała do Adama i Anny Siwych a od mniej więcej 1913 r. do Anny Siwej - spadkobierca. Ostatnią zmianą jaką odnotowuje książka adresowa pochodzi z 1926 r., wtedy należała do Zuzanny i Jana Kiedroniów (w tym okresie zmieniono nr posesji na 64). W budynku od samego początku znajdował się szynk i restauracja, który często zmieniał swego dzierżawcę. W 1874 r. Salomon Ripper, 1877 r. Josef Glesinger, 1886 r. Josef Filipp, 1894 r. Adam Siwy, 1905 r. Josef Kubisch, 1914 r. Rudolf Buchta junior, 1926 r. Andrzej Kłapsia."

Jeszcze tylko plakat, przypominający nam o celu cieszyńskiego spotkania i to by było dzisiaj wszystko. 

 

 

Źródła treści i zdjęć

http://www.principatusteschinensis.pl/2016/02/cieszymir-pierwszy-ksiaze-na-cieszynie.html

https://gazetacodzienna.pl/node/87297

https://www.slaskie.travel/culturalheritage/2657/zabytkowa-zabudowa-ul-glebokiej-w-cieszynie

 https://fotopolska.eu/Cieszyn/